English
Từ thành công của việc phục hồi, phát huy giá trị nghệ thuật của di sản nghệ thuật bài chòi gắn với du lịch, Hội An có thể tạo thêm những sản phẩm du lịch văn hóa mới lạ từ một số di sản văn hóa phi vật thể khác bởi tiềm năng còn khá phong phú.
Hô hát bài chòi tại Hội An
Nhiều năm qua, TP.Hội An và một số xã phường trên địa bàn duy trì thường xuyên việc tổ chức các hội thi hô hát bài chòi và đạt được thành công hơn mong đợi. Các hội thi đã thu hút, giới thiệu được lực lượng quần chúng tham gia diễn xướng. Hội thi cũng đã tạo được hấp lực mạnh mẽ đối với đông đảo nhân dân và du khách trong cũng như ngoài nước đến thưởng thức, tìm hiểu loại hình nghệ thuật đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Lồng ghép trong các chương trình nghệ thuật, văn nghệ quần chúng, ban tổ chức cấp thành phố và các xã phường cũng đưa vào các hoạt cảnh, tiết mục hô hát bài chòi đố vui, tạo sự quan tâm đặc biệt của nhân dân và khách du lịch. Điều đó cho thấy ý thức “lần trong di cảo” và sự sáng tạo nghệ thuật độc đáo của những người làm công tác văn hóa – văn nghệ trên địa bàn thành phố.
Hiện nay, trò chơi bài chòi đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu được của người dân và du khách thập phương khi đến tham quan, thưởng lãm khu phố cổ – Di sản văn hoá thế giới. Những thước phim tư liệu của hồ sơ quốc gia Nghệ thuật bài chòi miền Trung Việt Nam trình UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cũng được quay nhiều cảnh và hoạt động ở Hội An. Thạc sỹ văn hóa Phùng Tấn Đông trao đổi: “Trong quá trình làm hồ sơ để trình UNESCO công nhận di sản bài chòi là di sản phi vật thể của nhân loại thì Hội An trở thành một bộ phận rất quan trọng trong việc thực hành văn hóa bài chòi, tức là thực hành trò diễn bài chòi trong đời sống đương đại”.
Từ chỗ chỉ là trò chơi dân gian, Hội An đã dựng thành những tiết mục nghệ thuật hoàn chỉnh đúng phong cách “diễn xướng dân gian bài chòi” và liên tục được cử tuyển hoặc mời chọn tham dự các liên hoan nghệ thuật dân gian, dân ca cấp khu vực cũng như toàn quốc. Liên tục nhiều năm qua, bài chòi Hội An còn được mời diễn giao lưu văn hoá quốc tế, từ Châu Âu sang Châu Á rồi đến Châu Úc… Các nghệ nhân, anh chị hiệu ở Hội An hiện còn được Sở VH-TT&DL Quảng Nam mời trực tiếp đảm nhận bồi dưỡng kỹ năng thực hành di sản nghệ thuật bài chòi ở các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh. Trong hành trình tổ chức các hoạt động văn hóa – văn nghệ, bài chòi luôn được tổ chức trong các cuộc hội lễ, biểu diễn nghệ thuật ở phố cổ cũng như phục vụ nhân dân khắp nơi với hàng trăm lượt và tăng dần hàng năm mà vẫn không thoả được lòng mong muốn của người dân. Nhà nghiên cứu văn hóa Phùng Tấn Đông cho biết thêm, nhân dân ở các vùng như Cẩm Thanh, Cẩm Châu, Cẩm An, Cửa Đại, Thanh Hà, Cẩm Hà… nói chung nơi nào cũng có công chúng của bài chòi. “Chính vì vậy khi bài chòi được phục hồi nó tương thích với sở thích của đông đảo người dân. Đây là cơ sở để Bài chòi càng ngày càng lan tỏa, càng được bảo tồn, càng được phát triển”, ông Đông nói.
Song song với việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của di sản bài chòi, các ngành quản lý và bảo tồn ở Hội An cũng đặc biệt chú trọng đến việc phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể trong cộng đồng dân cư, giá trị các làng nghề truyền thống, các loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống và đương đại như thơ, ca nhạc, họa… để làm phong phú thêm đời sống tinh thần của nhân dân đồng thời tạo ra những sản phẩm du lịch riêng có. Ngoài 29 di tích cấp quốc gia, 46 di tích cấp tỉnh và 240 di tích ngoài khu phố cổ được đưa vào danh mục quản lý, thành phố cũng đã thiết lập 5 bảo tàng và khu trưng bày chuyên đề phục vụ cho hàng triệu du khách đến tham quan, nghiên cứu.
Hình ảnh những xa quay, nong tằm, khung dệt; bóng dáng những thôn nữ xe chỉ, luồn kim… trong không gian tằm tang quê cũ ở Bảo tàng Văn hoá dân gian Hội An hay trong khuôn viên Công ty Làng Lụa Hội An là nét mới trong nỗ lực giới thiệu về nghề nuôi tằm, ươm tơ, dệt vải ở Hội An, Quảng Nam trong những năm gần đây. Kề cận trong Bảo tàng Văn hóa dân gian Hội An, những dụng cụ đánh bắt nghề sông nước cũng luôn thu hút sự quan tâm theo dõi, khám phá, tìm hiểu của nhân dân và du khách. Thạc sỹ văn hóa Nguyễn Chí Trung – nguyên Giám đốc Trung tâm QLBTDSVH Hội An nói: “Hội An trong quá trình nghiên cứu, khảo cổ lịch sử và dân tộc học, nghiên cứu văn hóa thì đã hình thành nên các bảo tàng chuyên đề là những dạng bảo tàng nhân học và dân tộc học, khảo cổ lịch sử để giúp cho các nhà nghiên cứu và người tham quan hiểu biết thêm về Hội An trong tiến trình lịch sử thông qua các tư liệu hiện vật”.
Ở Hội An, các tài nguyên văn hóa, tài nguyên nhân văn, tài nguyên thiên nhiên ngày càng được nhận diện sáng tỏ. Trong đó việc kết nối Di sản văn hóa thế giới – khu phố cổ với Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm và không gian văn hóa các làng quê, làng nghề truyền thống đã có những kết quả bước đầu. Các sản phẩm làng nghề truyền thống, yến sào, đèn lồng, ẩm thực cùng với chương trình “Đêm phố cổ”, “Phố đi bộ”, Hội đèn lồng… đã trở thành những sản phẩm văn hóa – du lịch đặc trưng, hấp dẫn… Việc bảo tồn và khai thác du lịch ở các làng nghề: mộc Kim Bồng, gốm Thanh Hà, rau Trà Quế theo hướng giữ gìn nguyên vẹn cảnh quan, không gian sinh động của làng nghề để tạo thành điểm du lịch cho du khách hay trình diễn, giới thiệu các công đoạn sản xuất, trải nghiệm làm nghề, tạo sản phẩm… là hướng đi phát huy tốt hiệu quả trong thời gian qua.
Theo các nguồn tư liệu thư tịch, hoạt động nghề truyền thống ở thương cảng cổ Hội An xưa rất nhộn nhịp, với khoảng hơn 50 nghề tập trung vào 4 nhóm gồm: thủ công mỹ nghệ, dịch vụ khai thác, chế biến gia công và nhóm nghề đặc biệt. Tiềm năng của loại hình văn hóa này vẫn còn khá phong phú. Tiếp tục phục hồi và phát huy giá trị như những gì đã làm thời gian qua, tin rằng Hội An sẽ có thêm những sản phẩm du lịch mới hấp dẫn và đặc sắc.
Bài viết: Đỗ Huấn
