English
Chơi - đánh - hô - hát là 4 tên gọi để diễn tả một loại hình nghệ thuật dân gian: bài chòi. Ở Quảng Nam, bài chòi là trò chơi dân gian mộc mạc, mang hơi thở cuộc sống của cộng đồng dân cư. Và trên hết, bài chòi là ký ức văn hóa, lưu giữ bản sắc của người dân bản xứ. Với những giá trị văn hóa nghệ thuật và sức sống mạnh mẽ được cộng đồng cư dân miền Trung gìn giữ.
Bài chòi vốn là nét văn hóa truyền thống đã đi vào hoài niệm, nhưng đến khi xuất hiện Đêm rằm phố cổ Hội An vào năm 1998 thì đến năm 1999, bài chòi đã được người địa phương Hội An phục hồi, tổ chức diễn xướng hàng đêm thu hút hàng trăm khách du lịch đến tham gia. Giờ đây, bài chòi Hội An dường như đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người phố hội và cả những du khách đến tham quan Hội An.
Cứ vào chập tối, khi mặt trời vừa ẩn nấp sau đường chân trời, nhường chỗ cho màn đêm tối như mực cũng là lúc bạn sẽ thấy mọi người lại rộn ràng dừng chòi, kê ván để chuẩn bị hát bài chòi. Không chỉ được ngồi thưởng thức những màn hát đối đáp đặc sắc mà du khách đến có thể tham gia vào trò chơi. Cách thức “chơi” bài chòi cực kỳ dễ dàng, bạn chỉ cần tưởng tượng đang chơi lô tô là sẽ dễ hình dung ra, chỉ khác đôi chút ở chỗ ra hiệu bài hát.
Chị/ anh hiệu (là người hô hát) bắt đầu với những làn điệu dân ca Quảng Nam, mỗi trò chơi sẽ kéo dài từ 10-15 phút. Mỗi thẻ bài sẽ gồm có 3 lá, mỗi lá là một chữ. Thẻ bài mà người ta sử dụng chính là bộ bài Tam Cúc 27 cặp với các tên gọi rất dễ nhớ như là nhất trò, nhì nghèo, ba gà, tam quăng, tứ cảng. Một phân nửa sẽ bỏ vào ống cho người hô (người cầm trịch), một nửa sẽ chia ra thành 9 chòi, mỗi chòi gồm 3 lá. Với mỗi lá bài được rút ra, người nào trúng lá ấy thì hô lên, nếu trúng 3 lá thì sẽ là người chiến thắng.
Không chỉ tham gia vào những tràn cười thoải mái mà du khách phương xa còn được thưởng thức những bài hò có nội dung ca ngợi vẻ đẹp của quê hương, đất nước, là sự gắn kết trong cộng đồng và học được cả những bài học đạo đức thể hiện truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam.
Những câu hát lúc trầm lúc bổng, nghe cứ nhẹ nhàng như thơ. Các bài hò được diễn xướng mỗi đêm không lặp đi lặp lại mà được những người nghệ sĩ thay đổi và sáng tạo liên tục từ các điệu hò, dân ca bắt tai như hò khoan, hò chèo thuyền, vè Quảng, hát ru con,vv…
Đặc biệt vào những dịp Tết Nguyên đán thì nội dung phải là những câu hát vui tươi, rộn ràng nhằm tạo thêm không khí xuân cho tất cả mọi người. Có như vậy mới thấy, người Quảng Nam là những nghệ sĩ đầy tài hoa, chỉ có một tâm hồn lãng mạng và một tình yêu quê hương đất nước mãnh liệt như thế nào mới có thể sáng tạo nên những câu thơ, lời nhạc ý nghĩa và cuốn hút đến như vậy.
Và đặc biệt, điều thú vị nhất khi tham gia bài chòi Hội An không phải là cảm giác thắng thua mà những nụ cười sảng khoái mới chính là những dư âm còn để lại trong lòng mỗi du khách.
Vào tháng 12/2017, bài chòi Hội An đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, đây cũng là một tín hiệu tốt để đưa du lịch Việt Nam nói chung và Hội An nói riêng đến gần hơn với du khách quốc tế.
Bài chòi giờ đây không chỉ còn bó hẹp trong những không gian nhỏ của đình làng mà đã được biến tấu và diễn xướng trên những sân khấu lớn, bài chòi Hội An cũng đã có dịp giao lưu với nhiều quốc gia trên thế giới. Chỉ riêng tại Hội An, bài chòi dường như đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu hằng đêm, là điểm nhấn ấn tượng của phố cổ.
Cùng với các giá trị văn hóa vật thể thì các giá trị văn hóa phi vật thể, trong đó không thể kể đến bài chòi đã góp phần tạo nên điểm thu hút đối với Hội An. Điều đó cũng cho thấy, hình thức chơi bài chòi ngày càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc phát triển du lịch của Hội An.
Bài viết: quangnam.gov.vn
Ảnh: Trung tâm Văn hóa- Thể thao và Truyền thanh- Truyền hình Hội An
